Επιχειρηματικός Οδηγός Σερβίας 2024 τον οποίο συνέταξε το Γραφείο ΟΕΥ της Πρεσβείας της Ελλάδος στο Βελιγράδι. Σύμφωνα με τον Οδηγό στους κυριότερους τομείς της Σερβικής Οικονομίας συγκαταλέγονται η βιομηχανία και ιδίως η αυτοκινητοβιομηχανία και η εξορυκτική βιομηχανία, ο κατασκευαστικός τομέας, η γεωργία και οι υπηρεσίες.

Η Σερβία απέκτησε το καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την 1η Μαρτίου 2012.

Όλοι οι οικονομικοί δείκτες, ακόμη και με μερικές διαφοροποιήσεις, επιβεβαιώνουν ότι τα τελευταία οκτώ χρόνια, η Σερβία είναι μια σταθερά αναπτυσσόμενη οικονομία με βελτίωση των βασικών οικονομικών δεικτών της. Μάλιστα, παρά την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, κατά το έτος 2020, το ΑΕΠ σημείωσε μια από τις μικρότερες πτώσεις στην ΕΕ, αλλά και παγκοσμίως, ενώ ανέκαμψε πλήρως κατά το 2021.

Από την άλλη τα αρνητικά σημεία της Σερβίας, αφορούν τις αδυναμίες του κράτους δικαίου, του σεβασμού των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, καθώς και της εκτέλεσης συμβάσεων λόγω των αργών και δαπανηρών δικαστικών διαδικασιών. Προβλήματα παρατηρούνται, επίσης, λόγω φαινομένων διαφθοράς και παρεμβατικών ρυθμίσεων επί της αγοράς. Ένα ακόμη θέμα είναι η ελλιπής εφαρμογή του νόμου, μέσω αντιφατικών και ασαφών κανόνων. Ακόμη και σε τομείς όπου η Σερβία έχει σχετικά υψηλή κατάταξη, όπως το ελεύθερο εμπόριο, εξακολουθούν να υπάρχουν αδυναμίες, καθώς η χώρα βρίσκεται εκτός του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου - η μόνη χώρα στην Ευρώπη μαζί με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Λευκορωσία.

Γενικά, στα θετικά χαρακτηριστικά της Σερβικής Οικονομίας περιλαμβάνονται κατά τα τελευταία 10 χρόνια: οι άμεσες ξένες επενδύσεις που έχουν ραγδαία αυξηθεί, ως συνέπεια του χαμηλού εργασιακού κόστους, εμπορικών συμφωνιών, εγγύτητας σε διάφορες σημαντικές αγορές, της μακροοικονομικής σταθερότητας και της σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας.

Τέλος, ως αρνητικά χαρακτηριστικά της Σερβικής Οικονομίας, ξένοι αναλυτές αναφέρουν την έλλειψη υποδομών ως προς τις μεταφορές σε μια περίκλειστη χώρα, τον μεγάλο και αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα, τη χαμηλή παραγωγικότητα, την άτυπη ευρεία χρήση του ευρώ (67%), την περιορισμένη ανάπτυξη των πιστώσεων (46%), την ακόμη σημαντική αλλά μειούμενη παραοικονομία (24% του ΑΕΠ και 20% ως προς την εργασία) και τη μετανάστευση του πλέον εξειδικευμένου και νεαρού εργατικού δυναμικού.

Ως αναφέρεται, μεταξύ των θεμάτων που πρέπει να επιλυθούν στο επιχειρηματικό περιβάλλον της Σερβίας είναι τα θέματα διαφθοράς και αδιαφάνειας, καθυστερήσεων στο δικαστικό σύστημα και τη δημόσια διοίκηση, της ανάγκης δημιουργίας ενός σύγχρονου νομικού συστήματος-κράτους δικαίου, καθώς και αντιμετώπισης της έλλειψης εργατικού δυναμικού σε ορισμένους τομείς. Τέλος, άλλο ένα σημαντικό πρόβλημα που ενίοτε αναφέρεται είναι η στάση του κράτους απέναντι στις επιχειρήσεις, χωρίς τις επενδύσεις των οποίων, δεν θα υπήρχαν οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης της τάξεως του 6-7%.

Πρακτικές οδηγίες

Για τους Έλληνες εξαγωγείς που σκοπεύουν να δραστηριοποιηθούν στην αγορά της Σερβίας, είναι σημαντικό να γνωρίζουν τις διακριτές διαφορές μεταξύ Σερβίας και Ελλάδας, παρότι σε γενικές γραμμές οι δύο λαοί έχουν πολλά κοινά, πολιτισμικά κυρίως, στοιχεία. Η σερβική αγορά φέρει ακόμη κάποια χαρακτηριστικά των πρώην σοσιαλιστικών καθεστώτων που προσπαθούν να προσαρμοστούν στην ελεύθερη οικονομία και αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

Σύμφωνα με του συντάκτες του Οδηγού, πριν από κάθε απόφαση επιχειρηματικής συνεργασίας απαιτείται έρευνα αγοράς για την εξέταση των όποιων εμποδίων πρόσβασης στην σερβική αγορά, όπως και του ανταγωνισμού, κόστους, τιμών, νομοθεσίας, πρότυπων τυποποίησης και συσκευασίας, σήμανσης, πιστοποίησης, μεταφοράς, καθορισμού της “αγοράς-στόχου” (κ.λπ.), επιλογής της κατάλληλης στρατηγικής εισόδου, ενδεχομένως ενός αξιόπιστου επιχειρηματικού συμβούλου, ενός εταίρου ή ενός εισαγωγέα-διανομέα. Όσοι δε επιχειρηματίες ενδιαφέρονται για εμπεριστατωμένες μελέτες αγοράς, αυτές χορηγούνται έναντι αμοιβής από αρκετά διεθνή ή εντόπια Γραφεία Συμβούλων.

ΚΛΑΔΟΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Όσον αφορά τους τομείς που παρουσιάζουν επιχειρηματικές ευκαιρίες, αναφέρουμε εν συντομία τα ακόλουθα:

Έργα περιβάλλοντος

Τα έργα του τομέα υδάτων (κατασκευή αποχετευτικών δικτύων, συστημάτων καθαρισμού λυμάτων) και τα έργα διαχείρισης στερεών αποβλήτων βρίσκονται ακόμη σε νηπιακή κατάσταση και λαμβάνουν χρηματοδότηση, εκτός της Σερβικής Κυβέρνησης, από την ΕΕ και διεθνείς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς. Σημειώνεται ότι, στο συγκεκριμένο τομέα, υπάρχει σημαντικός αριθμός έργων μεσαίου ή μικρού μεγέθους, που αφορούν μικρούς, αναλογικά, Δήμους, τα οποία, αν και εντάσσονται σε ευρύτερα χρηματοδοτικά σχέδια και σχήματα, προκηρύσσονται από τους ίδιους. Οι ελληνικές επιχειρήσεις διαθέτουν αξιόλογο ‘’know-how’’, μέσω έργων ΣΔΙΤ, για διαχείριση τέτοιων έργων.

Σιδηρόδρομοι

Τα έργα στον τομέα αυτό βρίσκονται σε αρχικό στάδιο. Προς το παρόν έχει ολοκληρωθεί το Βελιγράδι-Novi Sad ενώ και ένα βήμα πριν την ολοκλήρωση βρίσκεται και το Novi Sad – Subotica (σύνορα με Ουγγαρία). Το έργο υλοποιήθηκε με κινέζικα και εν μέρη ρωσικά δάνεια και κινεζικές κατασκευαστικές εταιρείες. Από τον Απρίλιο 2022 η ΕΕ άσκησε πίεση και τελικά ανέλαβε τη χρηματοδότηση της κατασκευής του Νότιου τμήματος του σιδηροδρόμου από το Βελιγράδι στη Νις. Η συνολική Ευρωπαϊκή Χρηματοδότηση του έργου ανέρχεται σε 2,2 δισ. ευρώ και περιλαμβάνει κοινοτικές επιχορηγήσεις και δάνεια από EIΒ, EBRD και άλλες τράπεζες. Οι προκηρύξεις διαγωνισμών για το έργο αναμένονται εντός του 2025.

Αλλά υπό σχεδιασμό σιδηροδρομικά έργα, περιλαμβάνουν τον εκσυγχρονισμό της γραμμής προς Μαυροβούνιο, της γραμμής προς Κροατία, Ρουμανία αλλά και προς Κόσοβο.

Αυτοκινητόδρομοι

Αντίθετα με τα προαναφερθέντα, στον τομέα αυτό οι ευκαιρίες φαίνεται να οδεύουν προς το τέλος καθώς οι μεγάλοι οδικοί άξονες έχουν ήδη κατασκευασθεί ή δημοπρατηθεί. Το μεγαλύτερο υπό υλοποίηση έργο αφορά την κατασκευή του τμήματος του αυτοκινητοδρόμου «Ειρήνης» προς Κόσοβο. Επίσης, έργα πραγματοποιούνται για τον αυτοκινητόδρομο προς το Μαυροβούνιο (μέχρι στιγμής από Κινεζικές εταιρείες) και σε τοπικά δίκτυα (πχ Βελιγράδι-Ζρένιανιν-Νοβι Σαντ, Βελιγράδι – Νόβι Πάζαρ κ.ά.)

Θεμιτό είναι να επιδιωχθεί ενδεχόμενη ελληνο-σερβική συνεργασία για την υλοποίηση σχετικών έργων, ιδίως για αυτά που υφίσταται συγχρηματοδότηση από την ΕΕ.

Στον κατασκευαστικό τομέα, η Ελλάδα διατηρεί ακόμα θετικό “brand name” στην αγορά της Σερβίας και οι κατασκευαστικές της εταιρείες είναι σε θέση να προσφέρουν τεχνογνωσία για μεγάλα έργα (κυρίως ως ανάδοχες).

Περισσότερες Πληροφορίες για το Χρονοδιάγραμμα των επόμενων έργων ΕΔΩ

Agri - Business

Η σερβική γεωργία (τουλάχιστον 6,3% του ΑΕΠ), συμβάλει στην ανάπτυξη αγροτικών περιοχών καθώς απασχολεί το 16,9% περίπου του εργατικού δυναμικού της χώρας. Τα “αδύνατα σημεία” της σερβικής γεωργίας, μεταξύ άλλων, αφορούν τα χαμηλά εισοδήματα, τα πρότυπα που μερικές φορές αποκλίνουν από τους διεθνείς κανόνες, ζητήματα υποδομής και την παρουσία μονοπωλίων στην αλυσίδα παραγωγής και λιανικής.

Τα κύρια εισαγόμενα στη Σερβία προϊόντα περιλαμβάνουν τον καφέ, τα καπνά, τη σόγια, τις μπανάνες, τα λαχανικά και τα ψάρια. Όσον αφορά το ελαιόλαδο, μη παραδοσιακό προϊόν διατροφής των Σέρβων, παρουσιάζονται ορισμένες προοπτικές διότι αλλάζουν οι καταναλωτικές συνήθειες και η ζήτηση παρθένου ελαιόλαδου σημειώνει σταθερή αύξηση. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, σύμφωνα με αξιόπιστα στοιχεία, η κατανάλωσή του ανερχόταν σε 2.663.621 λίτρα το έτος 2017 , αλλά τα επόμενα έτη υπερέβη τα 3.000.000 λίτρα.

Το 2022 εγκρίθηκε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα IPARD III για τη Δημοκρατία της Σερβίας περιόδου 2021-2027, ύψους 288 εκατομμυρίων ευρώ. Οι επενδύσεις που θα υποστηριχθούν αφορούν την προμήθεια εξοπλισμού και μηχανημάτων για την κατασκευή και ανακατασκευή εγκαταστάσεων με στόχο την επίτευξη των προτύπων της ΕΕ στον τομείς υγιεινής, ασφάλειας τροφίμων, καλής μεταχείρισης ζώων, προστασίας του περιβάλλοντος καθώς και ενίσχυσης των παραγωγών γεωργικών προϊόντων και την “τοποθέτησή” τους στην αγορά της ΕΕ.

Ενέργεια - ΑΠΕ

Σημαντικές επενδύσεις αναμένονται στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ καθώς και στο δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα, ιδίως όσον αφορά τον τομέα των ΑΠΕ. Τον Μάιο του 2023 ξεκίνησε ένα τριετές πρόγραμμα δημοπρασιών για αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα συνολικής ισχύος 1.300 MW. Σύμφωνα με ανακοινώσεις της κυβέρνησης, όσον φορά τον τομέα της ενέργειας προγραμματίζονται επενδύσεις 15 δισ. ευρώ, με έμφαση στις ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένης της αναβάθμισης των υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας αλλά και τις επενδύσεις στην επέκταση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας. Τέλος, οι τεχνολογίες ενεργειακής απόδοσης μπορούν, επίσης, να προσφέρουν ευκαιρίες στους Έλληνες εξαγωγείς.

Μεταφορές

Η Σερβία φιλοδοξεί να γίνει κέντρο “logistics” της κεντρικής Ευρώπης. Στην περιοχή Nova Pazova - Stara Pazova, δυτικά του αυτοκινητοδρόμου Βελιγραδίου - Νόβι Σαντ, δημιουργήθηκαν τεράστιες μονάδες διαχείρισης μεταφορών και υπηρεσιών “door to door”, όπως και αποθήκευσης προϊόντων (logistics).

Σύμφωνα με τον Οδηγό, επιχειρηματικές ευκαιρίες υπάρχουν και σε άλλους τομείς όπως στη τεχνολογία για τα τυχερά παίγνια, τα οπτικοακουστικά έργα, στους τομείς των καλλυντικών, της πληροφορικής κτλ. Επαγγελματικές ευκαιρίες ανοίγονται και στον τομέα του franchising, καθώς δεν είναι λίγες οι εταιρείες που ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν υποκαταστήματα στη Σερβία, όπως πχ οι Cartridge World, Tasty Donuts and Coffee και άλλες.