Η Βόρεια Μακεδονία είναι μια από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ευρώπης. Παρά την παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση και την εσωτερική πολιτική κρίση των παρελθόντων ετών, η χώρα παρουσιάζει σημεία ανάκαμψης και έχει καταφέρει να διατηρήσει σχετική μακροοικονομική σταθερότητα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των Διεθνών Οργανισμών, η οικονομία της Βόρειας Μακεδονίας θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με σταθερούς ρυθμούς, υπό την προϋπόθεση της διατήρησης της εσωτερικής σταθερότητας. Βεβαίως, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη αστάθμητοι παράγοντες, όπως αυτός της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης, της πανδημίας COVID-19, που αλλάζουν τα δεδομένα τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Η Βόρεια Μακεδονία είναι μια χώρα με χαμηλή παραγωγική βάση και ως εκ τούτου, η ζήτηση για εισαγόμενα προϊόντα είναι μεγάλη. Η αγορά της Βόρειας Μακεδονίας δεν θεωρείται ιδιαίτερα προστατευτική (με εξαίρεση ορισμένους κλάδους πχ. οινοποιητικός, μελισσοκομικός κλπ) και εν γένει, δεν παρατηρούνται γραφειοκρατικές ή μη γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι οποίες να λειτουργούν αποτρεπτικά για το εξωτερικό εμπόριο. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στα φυτοϋγειονομικά και κτηνιατρικά πιστοποιητικά είναι στις περισσότερες περιπτώσεις συμβατά με τα ευρωπαϊκά και συνεπώς δεν υφίστανται σοβαρά προβλήματα στον τομέα αυτό. Επίσης, σε γενικές γραμμές, δεν υπάρχουν εξεζητημένες προδιαγραφές για τις ετικέτες ή τη συσκευασία προϊόντων.

Στη Βόρεια Μακεδονία υπάρχουν αρκετά δίκτυα διανομής, αν και με μικρότερο βαθμό εξειδίκευσης απ’ ό,τι στα κράτη μέλη ΕΕ. Στο λιανικό εμπόριο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός εμπόρων και μικρά καταστήματα λιανικής πώλησης, καθώς και ορισμένες μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ και εμπορικά κέντρα. Επίσης, υπάρχει διαφοροποίηση στα δίκτυα διανομής, ανάλογα με τον κλάδο επιχειρηματικής δραστηριότητας. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν μεγάλοι εισαγωγείς – διανομείς, ενώ σε άλλες η εισαγωγή προϊόντων γίνεται, είτε μέσω μικρών ανεξάρτητων διανομέων, είτε απ’ ευθείας από την ενδιαφερόμενη εμπορική επιχείρηση. Σε γενικές γραμμές, η αγορά είναι ακόμη ανώριμη ως προς την υποστήριξη πωλήσεων, την εξυπηρέτηση των πελατών και την εξυπηρέτηση μετά την πώληση.

Για την ανάπτυξη εμπορικών και επιχειρηματικών συνεργασιών συνιστάται σε κάθε περίπτωση επιτόπια επίσκεψη και γνωριμία με εισαγωγείς και δυνητικούς συνεργάτες, αφού προηγηθεί τηλεφωνική επικοινωνία, κατά προτίμηση στην τοπική γλώσσα, για καθορισμό συνάντησης με εισαγωγείς και δυνητικούς συνεργάτες. Οι εγχώριες επιχειρήσεις αποδίδουν μεγάλη σημασία στις διαπροσωπικές σχέσεις και απαιτείται η δημιουργία σχέσεων οικειότητας και εμπιστοσύνης για τη δημιουργία μιας μακροχρόνιας και ικανοποιητικής επιχειρηματικής συνεργασίας.

Μετά από 10ετή εφαρμογή ενιαίου μειωμένου συντελεστή φόρου εισοδήματος σε ποσοστό 10%, το Υπουργείο Οικονομικών της Βόρειας Μακεδονίας προχώρησε σε νόμο προοδευτικής προσωπικής φορολογίας, βάση του οποίου ισχύει προοδευτική φορολογία εισοδήματος με δύο συντελεστές – 18% για μηνιαίο εισόδημα άνω των 90.000 δηναρίων (περίπου 1.500 ευρώ) και 10% για μηνιαίο εισόδημα κάτω των 90.000. Ο εν λόγω νόμος έπρεπε να έχει τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2019, με στόχο τη δημιουργία ενός πιο δίκαιου φορολογικού συστήματος. Ωστόσο, κατόπιν αντιδράσεων, η εφαρμογή του νόμο αναβλήθηκε και παραπέμφθηκε για μετά το 2022, ενώ συνεχίζει να ισχύει ο ενιαίος φόρας 10%.

Ο συντελεστής αυτός παραμένει χαμηλότερος απ’ ό,τι στην Ελλάδα και αναμφισβήτητα είναι ένα σημαντικό κριτήριο για νέες επενδύσεις. Ωστόσο, ο Έλληνας επενδυτής, όπως άλλωστε και όλοι οι επενδυτές επιλέγουν τον τόπο εγκατάστασης των επιχειρήσεών τους και με άλλα κριτήρια, όπως το γενικότερο επιχειρηματικό περιβάλλον, το θεσμικό πλαίσιο, την πραγματική λειτουργία της αγοράς, τη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης, τις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού κ.ά..

Από την μια πλευρά, η εγγύτητα των δύο χωρών, σε συνδυασμό με τη χαμηλή φορολογία και το φθηνό εργατικό δυναμικό αποτελούν σημαντικά κριτήρια για την ανάπτυξη επενδυτικών σχεδίων στη Βόρεια Μακεδονία από ελληνικές επιχειρήσεις. Σημειώνεται ότι, η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό ατόμων σε παραγωγική ηλικία. Βεβαίως, στα ανωτέρω, θα πρέπει να συνεκτιμηθεί η σχετικά σταθερή αναπτυξιακή προοπτική της Βόρειας Μακεδονίας, η οποία εκτιμάται από την Παγκόσμια Τράπεζα ότι θα διαμορφωθεί από 3,6%, το 2019, στο -0,4% το 2020 (λόγω πανδημίας), ανακάμπτοντας σε 3,6%, το 2022, με την προϋπόθεση ότι η υγειονομική κρίση δεν θα παραταθεί επί μακρόν και θα συνεχιστεί η πολιτική σταθερότητα, ιδίως μετά τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές (15.06.2020).

Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να παραγνωρίζονται και οι αδυναμίες της αγοράς της Βόρειας Μακεδονίας οι οποίες αφορούν στην ύπαρξη υψηλού ποσοστού άτυπης οικονομίας, έλλειψη καταρτισμένου και εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, εξ αιτίας κυρίως της μετανάστευσης, έλλειψη επαρκών οργανωτικών και θεσμικών δομών και χαμηλή αποδοτικότητα της διοίκησης και της δικαιοσύνης, καθώς και μειωμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση.

Εντούτοις, η πρόσφατη ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ αποτελεί σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει θετικά το επιχειρηματικό περιβάλλον. Επιπλέον, η διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, παρά τις δυσκολίες και τις καθυστερήσεις, αναμένεται να οδηγήσει στην υιοθέτηση του κεκτημένου ΕΕ και των ευρωπαϊκών κανόνων και προδιαγραφών. Σταδιακά, μέσα στα επόμενα έτη, η Βόρεια Μακεδονία θα πρέπει να εναρμονίσει το θεσμικό της πλαίσιο με το ευρωπαϊκό και ως εκ τούτου, αυτό θα δώσει περαιτέρω ώθηση στην ανάπτυξη επιχειρηματικών συνεργασιών. Επίσης, η ανάπτυξη υποδομών (ενεργειακά δίκτυα, οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο και υποδομές κλπ.) θα δημιουργήσει νέα δεδομένα, με θετική επίδραση στην εικόνα της χώρας, ως προς την προσέλκυση τόσο άμεσων ξένων επενδύσεων, όσο και τουριστών. Μια βασική πρόκληση είναι η περαιτέρω ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας, όσον αφορά στις δεξιότητες, στις ικανότητες και στα προσόντα, σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, γεγονός που δημιουργεί περαιτέρω επιχειρηματικές ευκαιρίες στον τομέα της παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών και κατάρτισης.

   Η επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων σε βασικούς τομείς κρίνεται απαραίτητη προϋπόθεση για την προσέλκυση ξένων επενδυτών στη Βόρεια Μακεδονία. Προς αυτήν την κατεύθυνση κινήθηκε η τροποποίηση του νομού για τον τουρισμό (2016), ο νέος νόμος για τη στήριξη των επενδύσεων (2018), το νέο νομοθετικό πλαίσιο για την ενέργεια (2018), καθώς και η προετοιμασία νέου θεσμικού πλαισίου για τις κινητές αξίες.

Παρά την έλλειψη ανεπτυγμένου διμερούς θεσμικού πλαισίου, η Ελλάδα αποτελεί τον τρίτο σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της Βόρειας Μακεδονίας. Επιπλέον, στον τομέα των ΑΞΕ η Ελλάδα διατηρείται σταθερά στην τρίτη θέση, παρά τη δυσμενή οικονομική συγκυρία τα τελευταία χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, συνιστάται η επικοινωνία των επιχειρήσεων με το Γραφείο ΟΕΥ Σκοπίων πριν τη δραστηριοποίηση των ελληνικών επιχειρήσεων στην αγορά της χώρας και η επίσκεψη του ιστότοπου “AGORA”, στον οποίο αναρτώνται χρήσιμες πληροφορίες για το εδώ επιχειρηματικό περιβάλλον.